KOOPERATİF ve KOOPERATİFÇİLİK YAZI DİZİSİ sizlerle olacak…

KOOPERATİF NEDİR?

Öncelikle, bir işletme türü olan kooperatifler için farklı ülkelerin yasal çerçevelerinin ötesinde geçerli bir kooperatif tanımına ihtiyacımız vardır. Uluslararası Kooperatif Birliği (International Cooperative Allience–ICA) kooperatifleri, “Ortak ekonomik, sosyal ve kültürel ihtiyaç ve istekleri müşterek sahip olunan ve demokratik olarak kontrol edilen bir işletme yoluyla karşılamak üzere gönüllü olarak bir araya gelen insanların oluşturduğu özerk teşkilatlardır.” şeklinde tanımlamaktadır.

TÜRKİYE’DE KAÇ TÜR KOOPERATİF VARDIR. HER ALANDA KURULABİLİR Mİ?

Ülkemizde 3 Bakanlığa bağlı olarak 26 tür kooperatif mevcuttur. Yaygın olarak sadece tarım ve konut kooperatifçiliği bilinir, ama her ihtiyaç alanında kooperatifleşmek mümkündür. Korona günleri içinde en son sinemacılar 15 gün önce bir araya gelerek, benimde katıldığım zoom programı üzerindeki toplantıda film kooperatifi kurmaya karar verdiler. Sonuçta kooperatif bir çerçeve modeldir. Çerçevenin içine neyi koyacağınıza siz karar veriyorsunuz.

TÜRKİYE’DE KOOPERATİFÇİLİK NE ZAMAN BAŞLADI?

Adı kooperatif olmasa bile sistem ve ilkeler bakımından aynı olan ve Osmanlı-Türk topluluklarında bilhassa Anadolu’da Ahilik sistemi gerek ihtiva ettiği prensipler gerekse insanlığa ve çalışanlara tuttuğu ışık ve çizdiği yol bakımından kooperatifçilik ilkeleri ile büyük bir yakınlık göstermektedir. Ülkemizde ki kooperatifçilik hareketi çalışma sistemi itibariyle aynı olan Memleket Sandıklarının kurulmasıyla 1863 yılında başlamıştır. Memleket sandıkları tarımsal üretim ve tarımsal krediyi konu almıştır. Memleket sandıkları 1883 yılında Menafi Sandıklarına, 1888 yılında da bir nizamname ile aynı görevleri icra etmek üzere Ziraat Bankası’na dönüştürülmüştür. Türkiye’de kooperatifçilik esasen Cumhuriyet dönemiyle başlamıştır. Aydın İncir Üreticilerinin 1912 yılındaki birliği ilk adımlardan birisidir. Modern anlamda 1969 yılında 1163 sayılı yasa ile kooperatifçilik daha ileri bir aşamaya geçmiştir.

DÜNYA’DA KOOPERATİFLER NE ZAMAN KURULDU VE İLKELERİ NELERDİR?

Bilindiği üzere, kooperatifçilik bir örgütlenme modeli olarak 176 yıl öncesinden bugüne kadar gelebildi ise, başarısını hep korumak zorunda olduğu temel ilkelerine borçludur. Bu ilkeler göz ardı edildiğinde gerçek bir kooperatifçilikten bahsedilemez.

Rochdale Öncüleri, genellikle ilk çağdaş kooperatif işletmesinin ve kooperatifçilik hareketinin kurucusu olarak kabul edilmektedir. İngiltere’nin Rochdale kasabasındaki pamuk fabrikasında kötü koşullarda ve düşük ücretlerle çalışan 28 kişilik bir işçi grubu 1844 yılında Rochdale Sermaye Öncüleri Topluluğu’nu kurmuştur. Kuruluş amacı yüksek fiyatlı temel besin ürünlerini satın alamayan işçilere daha düşük fiyatlarla ürün temin etmektir. Bu amaçla, kısıtlı kaynaklarını bir havuzda toplamaya ve beraber çalışmaya karar vermişlerdir. Haftada sadece iki akşam açık olan dükkânda başlangıçta yalnızca un, yulaf ezmesi, şeker ve tereyağı satan bu kooperatifin işleri büyüdükçe, çalışma saatleri de uzamış ve ürün çeşitliliği artmıştır.

KOOPERATİFÇİLİĞİN TEMEL İLKELERİ

1. Gönüllü ve Açık Ortaklık

2) Demokratik Ortak Denetimi

3) Ortağın Ekonomik Katılımı

 4) Özerklik ve Bağımsızlık

5) Eğitim, Öğretim ve Bilgilendirme

 6) Kooperatifler Arası İşbirliği ve

7) Topluma Karşı Sorumluluk  olarak hatırda tutulmalıdır.

Doğan HALİS’i yakından tanıyalım…

1951 doğumlu, evli ve ikisi de tıp hekimi çocukları var.

1972 yılından beri özel ve kamu alanında değişik laboratuvar hizmetlerinde çalışmıştır. Yıldız Üniversitesi Kimya Müh. Bölümü mezunu olup, İstanbul Tıp Fakültesi biyokimya, tıbbi ekoloji ve hidroklimatoloji laboratuvar birimlerinde araştırma çalışmalarına katılmıştır.

Uzun yıllar DİSK üyesi Dev Sağlık-İş Sendikası genel başkanlığı yapmıştır. 1994 yılında DİSK Yönetim Kuruluna seçilmiştir.

A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanıdır. Sağlık, sosyal güvenlik, iş güvenliği ve meslek hastalıkları ile sendikal mücadele konularında çeşitli yazıları ve çalışmaları bulunmaktadır.

Özel Bilim Laboratuvarlarının kurucusu olup, Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü ve Kontrol Uzmanlığında görevler yapmıştır.

Emekli olup, son 3 yıldan buyana üretim ve tüketim kooperatifçiliği alanında eğitim ve danışmanlık destekleri vermektedir.